Goed om te weten

[Laurens]

Er zijn vier oude instincten die ons af kunnen leiden van de waarheid. Aldus wetenschapsfilosoof Ton Derksen in het boek Waarheidsvinding.


1. Het confirmatievooroordeel. Je zoekt bevestiging bij datgene wat bij jouw wereldbeeld past en de rest filter je weg. Sociale media helpen ons daar tegenwoordig bij: we krijgen te zien wat past bij onze eerdere zoekgeschiedenis.

2. We kiezen zo snel mogelijk voor de meest voor de hand liggende optie. Dat gegeven komt voort uit de voorgeschiedenis van de mens. Je kon niet filosoferen over de bedoelingen van de beer, want dan werd je opgegeten. Ook in onze complexe wereld hebben we ‘shortcuts’ nodig omdat we anders omkomen in de brei van informatie die op ons afkomt.

3. Het primacy-effect. Datgene wat je het eerst ziet en ervaart komt het meest indrukwekkend over. Al daar nieuwe en andere informatie na komt heb je veel meer bewijs nodig om je eerste stellingname te verlaten.

4. We zijn geneigd belastende argumenten voorrang te geven op ontlastende argumenten. Iemand die eenmaal schuldig is bevonden heeft er een maximaal zware dobber aan om te bewijzen dat hij of hij onschuldig is.

Ton Derksen: Waarheidsvinding. Uitgeverij Noordboek, Gorredijk. 272 pagina's, € 24,90

Gelukkig doen we hier aan waarheidvinding (let op het ontbreken van de 's', waar de hele wereld druk blijft met het doen aan waarheidsvinding. Waarheidvinding daarentegen is eindig.
Want... er is maar één waarheid en die heet Waarheid. Een doelgerichte zoektocht derhalve.

Niettemin kan deze kennis waardevol zijn om in te zien waarom we niet los komen van gedachten.