Sri Nisargadatta en Ik ben

[Rozenhart]

(...)
Dit concept, het 'ik ben'-beginsel, beschouwde hij als datgene wat verteerd moet worden, doorgeslikt, opgelost. Hij beschreef het dan ook als ?het uiteindelijke geneesmiddel?. Weliswaar noemde hij het minstens zo vaak ?de ziekte zelf?, of ?de grootste misêre?, maar de plaatsen waar hij aangeeft in welk opzicht ditzelfde concept nu juist het geneesmiddel is, zijn de richtingaanwijzers naar vrijheid. We hebben hier dus opnieuw met een paradox te maken: iets dat een ziekte is, is in zijn essentiële natuur het geneesmiddel zelf.

Er bestaat een citaat dat een sleutel bevat voor de toegang tot deze paradox. In mijn ogen is het het allermooiste citaat dat er bestaat, van wie ook, omdat in een paar zinnen het hele mysterie van het bestaan wordt aangegeven, inclusief het handvat om het mysterie te betreden. Alles staat erin, en alle verdere tekst van Maharaj kan vanuit dit licht worden geïnterpreteerd.

?De aanraking van 'ik ben er' is in ieder wezen; deze zijns-kwaliteit heeft een vleugje van de liefde voor het Absolute, en is een vertegenwoordiging van het Absolute. (...) De Waarheid is uitsluitend het totale Brahman, het Absolute, niets anders dan Brahman. In de staat van het totale Brahman ontstond de aanraking van 'zijn', van 'ik ben er', en daarmee begon de afgescheidenheid en het 'anders'-zijn. Maar deze 'ik ben'-heid is niet zo maar een klein beginsel; het is Mula-Maya, de oorsprong van alle illusie. (...) Het grote Maya-beginsel laat je door middel van haar verleiding allerlei dingen doen, en zo blijf je hangen in de dingen die ze je voorhoudt, en uiteindelijk [bij je dood] raakt dat licht van je, die zijns-kwaliteit, uitgedoofd. (...) Dat Maya is zo krachtig dat je er helemaal in bent opgegaan. Maya betekent 'ik ben er', ?ik houd ervan er te zijn?. Het heeft geen enkele andere identiteit dan liefde.

Dat weten 'ik ben er' is tegelijkertijd de grootste vijand en de grootste vriend. Hoewel het mogelijk is dat het je grootste vijand is, doe je er goed aan het gunstig te stemmen ? dan zal het zich omdraaien en je naar de hoogste staat brengen.??1

Het weten dat je er bent, 'ik ben', is een universeel beginsel, in ieder wezen op exact dezelfde wijze aanwezig, voorafgaand aan de invulling ?ik ben Jan? of ?ik ben An?, met andere woorden ?ik ben deze persoon?. Nisargadatta duidde dit 'ik ben'-besef meestal aan met de term ewustzijn' (chetana). Juist omdat hij dit bewustzijn vaak illusoir noemde, en de term ewustzijn' door andere leraren gebruikt is om juist het Allerhoogste aan te duiden (weliswaar als vertaling van de term chit in plaats van chetana; zie bijvoorbeeld ?'ik' is een deur?, deel 1), is het zinnig om bij de betekenis stil te staan die Nisargadatta eraan gaf. Talloze synoniemen reikte hij aan, zoals 'kennendheid', ?Krishna-bewustzijn?, ?kind-bewustzijn?, ?zaad?, ?getuige?, 'god', 'zijn', ?zijnskwaliteit?, ?sattva?, ?het chemische?, ?Saguna Brahman?, ?het manifeste?, ?het hoogste beginsel?: ze komen steeds op hetzelfde neer. Het gaat om een aanraking. In iets dat in het geheel geen ervaring is, geen kennis, geen vorm, geen ?iets?, komt spontaan, zonder enige reden, iets op. Pas bij het opmerken ervan kun je spreken van ?er komt iets op?, eerder niet. Dus manifestatie en het opmerken ervan zijn een en hetzelfde. Dit is de ?aanraking?. Het is deze allereerste vibratie, deze allersubtielste vorm van aanraking, die Nisargadatta de naam ewustzijn' gaf, het beginsel 'ik ben er'.

Het grootse element van het citaat zit in de laatste alinea: ?Het weten 'ik ben' is tegelijkertijd de grootste vijand en de grootste vriend.? Het houdt alles in ? dus kun je hier een volkomen stuurloos gevoel aan overhouden. Heel vaak wordt in andere passages van Nisargadatta, door de klemtoon op het illusie-karakter (?de grootste vijand?), dat stuurloze alleen maar versterkt, omdat dat wat wel werkelijk is, het Absolute, als ?niet-ervaarbaar? wordt beschreven. Maar op deze plaats wordt met grote kracht beschreven dat, hoewel het misschien je grootste vijand is, je er toch goed aan doet het helemaal te aanbidden. Dus illusie of niet, dat maakt op dit moment helemaal niets uit, want het is uiteindelijk God zelf, het beginsel dat voortdurend schenkend is, dat alles tot stand brengt. Weliswaar houdt dit in dat je verleid kunt worden je vast te klampen aan een vorm, maar ook dat je door ditzelfde beginsel juist bevrijd kunt worden uit dat vastklampen.
(...)
(Bron: http://www.juwelenschip.nl/index/ik-...14&au=11&id=19)