Het technische verhaal

[Renoir]

Wat ben ik?

Advaita Vedanta geeft antwoord op de aloude filosofische vraag: Wat ben ik?

Ben ik mijn fysieke lichaam?
Nee, dat in ieder geval niet. Dat is niet zo moeilijk in te zien. Ik en mijn lichaam zijn twee dingen.'Ik' noemen we het subject - dat wat voelt, ziet, begrijpt enz. Dat wat 'ik', het subject, kan voelen, zien, begrijpen, enz. is allemaal object. Ik kan het lichaam zien. 'Ik', het subject, kan nooit een object worden, want zonder subject geen object. Dus één ding staat vast: ik ben NIET het lichaam.

Ben ik dan de prāna?

De prāna is de levenskracht die verantwoordelijk is voor de ademhaling, de bloedsomloop, de spijsvertering, enz. 'Ik' ben me gewaar van dat ik adem, dat ik honger heb, enz. Dus ben ik NIET de prāna (De prāna wordt onderverdeeld in prāna, apan a, vyana, udana en samana).

Ben ik dan de j?anendryas?

De j?anendryas zijn de zintuigen voor waarneming, de organen die zien, horen, ruiken, proeven en tasten. Ik ben me gewaar van die zintuigen, ik ben me gewaar dat ik zie, hoor, enz. Dus ben ik NIET de zintuigen, de j?anendryas.

Ben ik dan de karmendriyas?

De karmendriyas zijn de organen van handeling, die verantwoordelijk zijn voor spreken, lopen, enz. Ik ben me gewaar dat ik spreek, loop, enz. Dus ben ik NIET de karmendriyas.
De gemeenschappelijke naam voor de j?anendriyas en de karmendriyas is de indriyas, oftewel de zintuigen. Zo komen we nu bij de geest uit. In het Sanskriet wordt de geest antahkārana genoemd, samengesteld uit:

1. manas, het vermogen om prikkels van buiten te ontva
ngen en de zetel van emoties;
2. buddhi, het vermogen om te redeneren, te beslissen,
te speculeren en voor te stellen;
3. citta, het geheugen;
4. ahamkāra of ahampratyaya, het ego, het 'ik'-idee, het idee van 'ik ben de kenner, ik ben de doener, enz.

Het fysieke lichaam wordt sthula sharira genoemd. De prana, de indriya's en de antahkārana tezamen wordt suksma sharira, het subtiele lichaam, genoemd. De prana, die gedurende diepe slaap gewoon functioneert en de indriya's en de antahkāra na die inactief zijn tijdens de diepe slaapfase worden tezamen kārana sharira, het causale lichaam, genoemd.

Ben ik dan de geest?

De geest is een ding dat zich uitdrukt door middel van gedachten in de vorm van kennis van externe objecten, emotie, redenatie, besluiten, speculatie, verbeelding, herinnering en ideeën- of beeldvorming. 'Ik ken die boom' is een gedachte. 'Ik ben boos op mijn zoon' is een gedachte. 'Gisteren at ik een ijsje' is een gedachte. 'Een zwart gat is een mysterie' is een gedachte.

Gedachten zijn voorbijgaand; een gedachte komt op, blijft enige tijd en verdwijnt. Vervolgens komt er een andere gedachte op, die ook weer enige tijd blijft en weer verdwijnt, enz. Is er een gewaarzijn van deze veranderingen? Het antwoord is ja. Maar dat wat verandert kan zelf niet gewaar zijn van de veranderingen. Hieruit volgt dat er behalve de veranderende geest, een onveranderlijk bewust principe bestaat. In het individu wordt dit opgeroepen in de vorm van een constant 'ik'.

Als ik bijvoorbeeld denk dat ik, die gisteren boos was, vandaag kalm ben, dan rijst deze gedachte weliswaar in de geest op, maar de 'ik' die opgeroepen wordt als degene die gisteren bestond en dezelfde 'ik' die vandaag bestaat, kan niet de veranderende geest zijn. Want de boze 'ik' verdween gisteren en de kalme 'ik' is pas vandaag verschenen. De constante 'ik' die door de gedachte in kwestie wordt opgeroepen is een onveranderlijk bewustzijn, dat het oorspronkelijke bewustzijn is. Door zijn reflectie van dit onveranderlijke bewustzijn in de geest, wordt de geest zelf bewust en verkrijgt de geest de mogelijkheid tot kennis et cetera.

Wat ben ik?

Het antwoord op de vraag 'wat ben ik' is dan ook: ik ben dit onveranderlijke oorspronkelijke bewustzijn. Dit wordt ātman genoemd. Andere uitdrukkingen voor ātman zijn pratyagātman en sākshi caitanyam of sākshi.

Pratyabhinja Het proces van het verbinden van een voorbije conditie van de geest (de boze ik in het voorbeeld) met de huidige conditie (de kalme ik) wordt pratyab hinja genoemd. We kunnen pratyabhinja observeren in situaties die de droomstaat en de staat van diepe slaap, sushupti avastha, aan de ene kant, verbindt met de wakende staat, jagrat avastha, aan de andere kant. In de droomstaat projecteert je geest een droomwereld die hij als objecten buiten zichzelf herkent. Zodra je wakker wordt, realiseer je je dat wat gezien werd als een wereld buiten de geest, slechts gedachten binnenin je geest waren. Zo zeg je bijvoorbeeld 'vannacht droomde ik dat ik de loterij won, maar nu weet ik dat ik geen rooie cent heb'.

Wederom is het het onveranderlijke bewustzijn, de ātman, dat als het constante ik opgeroepen wordt, dat gedurende de droom bestond en dat ook nu bestaat. Op dezelfde manier ben je verstoken van elke kennis, emotie of gedachte als je in droomloze diepe slaap verkeert. Als je daaruit wakker wordt, zeg je: 'Ik wist van niets.' Het ik dat door deze gedachte opgeroepen wordt, is ook hier het onveranderlijke bewustzijn, de ātman, dat de ik die tijdens de blanco geest bestond verbindt met de ik die nu bestaat en die zich de blanco staat herinnert. Om dit duidelijker te maken: stel dat je iemand die net wakker wordt uit een diepe slaaptoestand, vraagt 'toen je sliep, was je je toen bewust van jezelf?'

Hij zal antwoorden: 'Ik wist niet dat ik er was.' De 'ik' die afwezig was gedurende sushupti is niet de onveranderlijke 'ik', de sākshi, die nooit afwezig is, maar de veranderende 'ik', die, als onderdeel van de sūksma sharira, sluimerend aanwezig is gedurende sushupti en niet 'zichtbaar' is. Aldus, als we de sushupti ervaring analyseren, kunnen we het bestaan van de onveranderlijke 'ik', de ātman caitanyam, genaamd sākshi, duidelijk herkennen en het, intellectueel, onderscheiden van het veranderlijke 'ik'.

Pratyabhinja, die een constant ik oproept, wordt ook gezien als we verschillende fases in ons leven verbinden. Ons lichaam en onze geest zijn veranderlijke entiteiten. Als je jong bent, ben je sterk en gezond en kun je een hardloopwedstrijd winnen. Als je oud bent, kun je misschien niet eens gewoon lopen zonder stok. Op jonge leeftijd kun je de Bhagavad Gita en de Upanishads helemaal uit je hoofd reciteren. Als je oud bent, kun je je niet eens meer de naam van je beste vriend herinneren. Tijdens je jeugd ben je arrogant. Naarmate je ouder wordt, word je nederig. Als je bijvoorbeeld zegt: 'Ik, die eens de hele Bhagavad Gita uit m'n hoofd kon reciteren, kan nu nog niet eens een enkele regel onthouden', dan wordt het constante ik, het onveranderlijke bewustzijn, de ātman, opgeroepen.

Het bewustzijn dat in de geest wordt gereflecteerd, wordt cidabhasa genoemd. De geest en de cidabhasa tezamen wordt ahamkāra genoemd. Het lichaam, de ahamkāra en de ātman tezamen wordt jivātman genoemd.

Bron