Geloven in God ...

[Rob]

'Waarheid van de athe?st is lekker tastbaar'

Geloven in God is van een andere orde dan geloven dat Hij niet bestaat, zoals het bestaan van God van een andere orde is dan het bestaan der dingen, betoogt Geertjan Zuijdwegt.

De athe?st vindt dat de the?st ten minste één ding te veel gelooft.
Volgens Bart van der Meer is athe?sme geen geloof, maar een gebrek aan geloof in God. Wat Van der Meer hiermee bedoelt, is dat athe?sten niet geloven dat God bestaat. Op het eerste gezicht lijkt het duidelijk: iets niet geloven is geen geloof. En inderdaad, iets niet geloven, krijgt meestal geen vorm in een ge?nstitutionaliseerde religie.



Toch is het zo eenvoudig niet. Strikt genomen, is iets geloven een bepaalde stelling voor waar aannemen. Voor een gelovige is dat dus de stelling 'God bestaat'. In het geval van de athe?st geldt dat hij de stelling 'God bestaat niet' voor waar aanneemt. Allebei maken ze een waarheidsclaim: ze willen iets zeggen over de werkelijkheid. De een gelooft dat God bestaat, de ander dat God niet bestaat - tot zover geloven ze allebei.



Nu is er natuurlijk een belangrijk onderscheid tussen athe?sten en agnosten - een onderscheid waar Van der Meer nogal gemakkelijk overheen stapt. Een agnost bevestigt de ene stelling ('God bestaat'), noch de andere ('God bestaat niet). Hij maakt in plaats daarvan een interessante schijnbeweging. De agnost gelooft namelijk dat dit soort vragen niet beantwoord kan worden.



Ook dit is natuurlijk weer geloof: het voor waar aannemen van de stelling 'de menselijke kenvermogens zijn niet toereikend om de vraag naar Gods bestaan te beantwoorden'. In de praktijk heeft dit antwoord hetzelfde gevolg als dat van de athe?st: God kan gevoeglijk vergeten worden - zijn bestaan is van geen enkel belang voor het begrijpen van de wereld of van de menselijke conditie.



Geschil

Dit brengt ons bij waar het in de discussie tussen the?sten en athe?sten echt om gaat. Zoals de toonaangevende Schotse filosoof Alasdair MacIntyre haarfijn aantoont, is bij dit soort fundamentele filosofische geschillen niet alleen het discussiepunt in het geding (in dit geval het al of niet bestaan van God) maar ook hoe dat geschil zelf wordt begrepen.



Als een athe?st gelooft dat God niet bestaat, bedoelt hij dat er één ding minder toegevoegd moet worden aan de catalogus van wat bestaat. Er zijn neushoorns, neutrino's, neurologen, en neuroten, maar geen God. De athe?st vindt dat de the?st te veel gelooft, minstens één ding te veel. Aangezien we bovendien niet dezelfde soort argumenten kunnen aandragen voor het bestaan van God als voor het bestaan van neushoorns en neutrino's, is de the?st onredelijk, en de athe?st redelijk.



Als een the?st gelooft dat God bestaat, bedoelt hij niet dat hij een vollediger catalogus heeft van alle dingen die bestaan dan de athe?st. Het bestaan van God is van een andere orde dan het bestaan van de dingen. Dat de dingen zijn zoals ze zijn, is contingent, ze zijn op die en die manier door die en die oorzaken zo ge?volueerd. Het had niet zo hoeven zijn.



Als God bestaat, bestaat hij noodzakelijk. Hij kan niet anders dan bestaan, anders is hij geen God. Of God bestaat of niet, is dus geen kwestie van één extra element toevoegen aan die set van dingen waarin we met zijn allen geloven, zoals centrale banken en centrale verwarming. Het is een kwestie die bepaalt hoe we alle andere dingen die bestaan begrijpen.



Antwoord

Het antwoord op de vraag of God bestaat, bepaalt of we de vraag waarom er überhaupt iets is in plaats van niets op een zinnige manier kunnen beantwoorden - en wat dat dan vervolgens betekent voor ons begrip van de wereld en van de menselijke soort. The?sten denken dat er gegronde redenen zijn om dit soort vragen te stellen en te pogen ze te beantwoorden.



Voor Bart van der Meer is het duidelijk: denken 'dat wij hier met een reden zijn is arrogant en ondoordacht'. We zijn hier namelijk toevallig. Maar dan geeft hij toch stiekem nog een reden: 'We zijn er omdat we ons het best hebben aangepast aan de omgeving.' Dat is waar. Maar de vraag is of daarmee alles gezegd is. Voor de gelovige zeker niet.



Geertjan Zuijdwegt is promovendus aan de faculteit Theologie van de KU Leuven.


http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/...tastbaar.dhtml